Xét Nghiệm Gene Xpert Là Gì? Vai Trò, Quy Trình Thực Hiện

Xét nghiệm gen xpert được dùng để phát hiện căn bệnh lao. Đây là một căn bệnh nghiêm trọng gây ảnh hưởng tới phổi. Nếu kịp thời phát hiện bằng phương pháp xét nghiệm gen ở giai đoạn sớm và có phương án điều trị phù hợp sẽ giúp cải thiện tình trạng bệnh.

Xét nghiệm gen xpert là gì?

Xét nghiệm gen xpert là kỹ thuật ứng dụng sinh học phân tử. Kỹ thuật này mang tính đột phá với nền y tế nói chung và trong chẩn đoán các bệnh về lao phổi nói riêng. Ngoài ra, xét nghiệm này còn cho biết mật độ vi khuẩn có trong người. Ngoài ra, bệnh nhân còn được phát hiện xem có thuộc dạng lao kháng thuốc hay không (Rifamycin).

Với mẫu bệnh phẩm đờm AFB, mẫu có độ nhạy lần lượt là :

• Đờm AFB dương tính: độ nhạy 98%
• Đờm AFB âm tính: độ nhạy 72%
• Cả 2 đều có độ đặc hiệu là 99.2%

Thời gian trả kết quả xét nghiệm gen xpert

Thời gian trả kết quả xét nghiệm gen xpert rất nhanh chóng chỉ khoảng 2 tiếng. Việc này tạo lợi ích lớn trong việc chẩn đoán sớm bệnh lao và lao kháng thuốc. Khi phát hiện sớm và có những biện pháp điều trị hợp lý thì khả năng khỏi bệnh sẽ cao hơn và tránh lây lan ra cộng đồng.

Đối tượng cần thực hiện xét nghiệm gen xpert

Xét nghiệm gen xpert cần được thực hiện dưới chỉ định của bác sĩ chuyên khoa. Xét nghiệm gen này được sử dụng trong những trường hợp sau đây:

• Bệnh nhân nghi thuộc diện lao kháng thuốc.
• Bệnh nhân lao đồng nhiễm hội chứng suy giảm miễn dịch.

Tuy nhiên với khu vực khả năng nhiễm bệnh không cao hoặc lao kháng thuốc có thể sử dụng xét nghiệm đờm âm tính. Xét nghiệm này sẽ tăng sự phát hiện lao phổi AFB dương tính.

Quy trình xét nghiệm gen xpert

Xét nghiệm gen xpert trải qua hai quy trình chính đó là lấy mẫu bệnh phẩm và xử lý mẫu bệnh phẩm.

1. Lấy mẫu bệnh phẩm

Mẫu bệnh phẩm xét nghiệm gen xpert được sử dụng là đờm. Quy trình lấy mẫu bệnh phẩm gồm 3 bước như sau:

• Bước 1: Bệnh nhân hít thở sâu trước khi lấy mẫu từ 2 đến 3 lần.
• Bước 2: Mở cốc đựng đờm vô khuẩn. Tiến hành đưa gần miệng để lấy mẫu.
• Bước 3: Kết thúc quá trình lấy mẫu cần vặn chặt lọ đựng, chuyển đến khu vực làm xét nghiệm.

Mẫu đờm bệnh phẩm đạt chuẩn cần có dung tích trên 2ml và phải được khạc sâu từ trong phổi. Bệnh nhân tuyệt đối không đưa mẫu nước bọt, chỉ lấy đờm. Tương tự xét nghiệm đột biến gen trong ung thư phổi nếu mẫu nước bọt sẽ không thể tiến hành xét nghiệm và cần lấy mẫu lại.

2. Xử lý mẫu bệnh phẩm

• Bước 1: Diệt khuẩn mẫu bệnh phẩm bằng dung dịch chuyên dụng với tỉ lệ 2:1. Dung dịch này pha loãng còn có tác dụng làm loãng đờm.
• Bước 2: Lắc hỗn hợp trong vòng 5 phút.
• Bước 3: Tiến hành lắc lần 2 và để thêm 10 phút.
• Bước 4: Sử dụng pipet vô trùng lấy 2ml mẫu đờm đưa vào hộp xét nghiệm. Dán mã code bệnh phẩm trên hộp vào máy.
• Bước 5: Sau khi đặt hộp xét nghiệm vào máy, quá trình sẽ diễn ra tự động.

Nguyên lý kỹ thuật và vận hành của máy xét nghiệm gen xpert

Xét nghiệm gen xpert cần vận hành theo đúng nguyên lý kỹ thuật và quy trình để đảm bảo kết quả xét nghiệm chính xác nhất.

1. Nguyên lý kỹ thuật

Máy xét nghiệm gen xpert vận hành dựa trên 3 công nghệ chính:

• Công nghệ tách gen: Công nghệ này tiêu huỷ vi khuẩn bằng nguồn sóng âm siêu mạch. Sau đó tiến hành chiết tách ADN của vi khuẩn. Tại giai đoạn này, quá trình chiết tách sẽ được kiểm định kết quả.
• Công nghệ nhân gen: Công nghệ nhân gen còn được gọi là công nghệ khuếch đại gen. Công nghệ này sử dụng kỹ thuật Realtime hemi – nested PCR.
• Công nghệ xác định gen: Các đoạn gen đặc hiệu của vi khuẩn lao và tính kháng Rifampicin của vi khuẩn sẽ được phát hiện tại giai đoạn này.

2. Quy trình vận hành máy xét nghiệm gen xpert

Mẫu bệnh phẩm sau khi xử lý sẽ được cho vào hệ thống máy. Tại đây chu trình thực hiện sẽ được tự động hoá và hoàn toàn khép kín. Không như các phương pháp sinh học phân tử khác, kết quả xét nghiệm của máy trả lại trong vòng 2 giờ.

Phương pháp này có yêu cầu khắt khe về các điều kiện như:

• Cách bảo quản.
• Duy trì nhiệt độ, độ ẩm mẫu bệnh phẩm.
• Các thao tác an toàn khi vận hành máy.

Lưu ý trước khi thực hiện xét nghiệm gen xpert

Xét nghiệm gen xpert đem lại kết quả nhanh, chính xác và là giải pháp ưu việt giúp phát hiện bệnh lao. Sau đây là một số lưu ý khi thực hiện xét nghiệm gen xpert:

• Cần thực hiện xét nghiệm dưới chỉ định của bác sĩ chuyên khoa. Bác sĩ sẽ giúp bạn chẩn đoán rõ tình trạng lao và đưa ra hướng giải quyết phù hợp.
• Thực hiện xét nghiệm tại các cơ sở uy tín. Các bệnh viện, trung tâm uy tín sẽ đảm bảo kết quả xét nghiệm được chính xác, và trả về với thời gian nhanh.

Xét nghiệm gen xpert được khuyến cáo trong việc phát hiện các bệnh lý về lao vô cùng hiệu quả. Người bệnh cần tuân thủ chỉ dẫn của các nhân viên y tế để quá trình xét nghiệm diễn ra thuận lợi và cho kết quả trả về chính xác.